Spor Yaralanmaları ve Spor Cerrahisi (Diz)
En sık yaşanan spor yaralanmaları nelerdir? Spor cerrahisi hangi çözümleri sunar? Bu yazımızda sık yaşanan spor yaralanmalarını inceledik.
Menisküs Yaralanması
Menisküsler diz eklemindeki iki ana kemik olan femur ve tibia arasında amortisör görevini yerine getiren C harfine benzer şekilli yapılardır. Dizin iç ve dış kısmında iki adet menisküs vardır. Yürüme, koşma, zıplama gibi eylemlerin rahatlıkla yapılabilmesini menisküs mümkün kılar. Öyle ki yürürken dize vücut ağırlığının 2 katı, koşma sırasında da 8 katı yük bindiği düşünülürse diz ekleminin, meniskülerin ve dizdeki diğer yapıların ne denli önemli bir görevi yerine getirdiği daha iyi anlaşılabilir.
Menisküs yaralanması en sık karşılaşılan spor yaralanmasıdır. Menisküsler genç yaşlarda oldukça kuvvetli olduğundan çoğunlukla bir travma sonucu yara alır. Menisküs yırtığında dizde su toplanabilir, diz şişebilir ve ağrı söz konusu olabilir. Menisküs yırtığının mutlaka tedavi edilmesi gerekir. Bazı olgularda sadece ilaç tedavisiyle sorun çözülebilir. Ancak, burada genç bir sporcudan bahsediyorsak kalıcı bir tedavi seçmek gerekir. Bu da cerrahidir. Özellikle dizde kitlenme, takılma gibi şikayetler oluyorsa ameliyat hızlıca yapılmalıdır. Menisküs ameliyatı kapalı yani artroskopik olarak yapılır. Dizin ön bölümünde 2 adet yarım cm’lik kesilerden sokulan kamera, ışık ve cerrahi enstrümanlar ile ameliyat gerçekleştirilir.
Menisküsteki yırtığın şiddetine göre yırtık kısım çıkarılıp sağlam olan menisküsün dış lifleri korunabilir ya da menisküsün sadece en dış kısmının yırtıldığı sınırlı olgularda menisküs tamiri düşünülebilir. Cerrahiden sonra egzersizlere hızlıca başlanabilir, yaklaşık 4 hafta sonra ise sporcular antrenmanlara tamamıyla geri dönebilir. Tabii ki bu süreler olgudan olguya değişebilir.
Diz Bağ Yaralanmaları
Sporcu yaralanmalarının önemli bir bölümünü diz bağ yaralanmaları tutar. Diz bağları adeta halat gibi diz ekleminin içinden geçerek uyluk ve kaval kemiklerini birbirine bağlar, dizin sabitliğini sağlar. Önde bulunana ön çapraz bağ, arkada olana arka çapraz bağ ve yanlarda bulunanlara da yan bağlar denir.
Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları
Ani yön değiştirme, koşma, kayma, zıplama sonrası yere inme ya da doğrudan darbe ile ön çapraz bağ yırtılabilir. Futbol, basketbol, tenis gibi birçok branş sporcusunu etkileyebilen bir sakatlıktır. Sakatlanma esnasında sporcular dizden gelen bir kopma sesi duyabilir, dizde boşalma hissedebilir. Birkaç saat içinde diz şişer ve ağrı yapar. Profesyonel sporcu olmayanlar için cerrahi dışı seçenekler değerlendirilebilse de sporcular için esas tedavi cerrahidir. Ameliyat, dizde açılan küçük kesilerden girilerek artroskopik olarak yapılır. Diz çevresinden ön çapraz bağ dokusuna benzer sertlikte, uzunlukta, yapıda greftler toplanır ve bunlar ile ön çapraz bağ yeniden oluşturulur. Ameliyat sonrası hastaların bir süre dizlik kullanması ve fizik tedaviye başlaması gerekir. Hastalar, ameliyattan 3 ay sonra koşma 6 ay sonrada profesyonel spor yaşamına geri dönebilirler.
Arka Çapraz Bağ Yaralanmaları
Aynı ön çapraz bağ gibi arka çapraz bağ da yırtılabilir. Ancak bu durum daha nadir görülür. Şişlik, hareket güçlüğü, dizde boşluk hissi gibi semptomlar verir. Sporcular haricinde sıklıkla cerrahiye gerek kalmadan sorun çözülebilir. Ancak profesyonel sporcularda cerrahi tedavi gerekir. Arka çapraz bağ yırtılmalarına, başka bir bağın yırtılması ya da ilgili bölgede bir damarın/sinirin hasar alması durumu da eşlik edebilir. Ameliyat, aynı ön çapraz bağ ameliyatındaki gibi yırtılmış arka çapraz bağların greft dokularıyla yeniden oluşturulmasını içerir. Ameliyattan yaklaşık 6 ay sonra spora yeniden dönülebilir.
Yan Bağ Yaralanmaları
Yukarıdaki sakatlıklardan farklı olarak yan bağ yırtılmalarının tedavisinde cerrahiye ihtiyaç duyulmaz. Bandaj/dizlik kullanımı, fizik tedavi ile sporcu sağlığın geri dönebilir. Ancak yan bağ yaralanmalarına diğer bağlardan birinin yaralanması da eşlik ederse bu durumda cerrahiye ihtiyaç duyulur. Burada da iki seçenek vardır. Yırtılmışlar tüm bağlara yönelik bir ameliyat yapılabileceği gibi yan bağı dışarıda bırakarak hasar görmüş diğer dokulara yönelik bir müdahale de düşünülebilir.