Skolyoz Nedir, Skolyoz Tedavisi

Skolyoz nedir, skolyoz belirileri ve skolyoz tedavisi üzerine kapsamlı bir içerik hazırladık. Hastalarımızdan gelen özellikle skolyoz tedavisi ile ilgili sorulara ayrıntılarıyla yanıt verdik.

Skolyoz ya da omurga eğriliği. Günümüzde en sık görülen ortopedik hastalıklardan biridir. Omurganın sağa veya sola eğrilmesi ile kendini gösterir. Kişinin hareket kabiliyetini kısıtlar, yaşam kalitesini düşürür. Tüm yaş gruplarından bireyleri etkileyebilir. Ancak daha çok ergenlik, ergenlik öncesi ve ergenlik sonrası süreçte ortaya çıkar. 10-16 yaş arası yaklaşık her yüz çocuğun üçünde skolyoz görülür. Bu oran kız çocuklarında daha yüksek olabilir. Skolyoz erkeklere göre kızlarda neredeyse 10 kat daha fazla görülür.

Toplumda bu kadar sık görülmesine karşın her skolyoz hastası tedaviye ihtiyaç duymaz. Tedavi gerekip gerekmediği kararı skolyoz derecesine göre ortopedi uzmanı tarafından verilir. Ortalama her 10 skolyoz hastasından birinin tedavi edilmesi gerekir. Günümüzde skolyozun farklı tedavi seçenekleri mevcuttur: cerrahi, korse kullanımı, fizik tedavi, egzersiz.

Skolyoz, Omurga ve Omurilik Nedir?

Skolyoz nedir sorusunun cevabı en basit haliyle omurganın eğri olma halidir. Omurga ise vücudumuzun en önemli parçalarından biridir. En basit tanımıyla vücudumuzu ayakta tutan kemikten bir yapıdır. Omurga boyundan başlayıp kuyruk sokumuna dek devam eder.

Omurganın içinde de omurganın en az kendisi kadar önemli olan omurilik bulunur. Omurilik bir sinir dokusudur. Vücudun verdiği sinyalleri toplar, beyne iletir. Kol, gövde ve bacaklar arası koordinasyonu sağlar. Omurga bu haliyle içinde bulundurduğu değerli omurilik dokusunu da koruyucu bir görev üstlenir.

Skolyoz Belirtileri Nelerdir?

Omurga eğrilmeye başladıkça kemiklere hasar verebilir ve sinirlere baskı yapabilir. Skolyoz belirtileri arasında ilk öne çıkanlar sırt ağrıları ve uyuşma hissidir. Hastanın fizyolojisine, eğriliğin türüne ve açısına bağlı olarak en sık karşımıza çıkan diğer belirtilerse şöyledir:

• Omuzlarda duruş bozukluğu, bir omzun diğerine göre daha düşük olması
• Yürümede güçlük, bacaklarda ağrı ve halsizlik
• Dik durmada zorluk
• Yorgunluk hissi

Skolyozun ne tür belirtilerle kendini göstereceği hastanın yaşına göre değişir. Yenidoğan bir bebekte görülen belirtilerle hızla büyüyen bir çocukta veya yetişkinde görülen belirtiler birbirinden farklı olabilir.

Doğuştan gelen skolyoz belirtileri

• Kambur duruş, yana doğru eğrilik
• Cilt sorunları (özellikle sırtta görülür): kıllanma, renk değişiklileri gibi
• Bacak veya kollarda uzunluk farklıkları, birinin diğerinden daha uzun/kısa oluşu
• Vücutta göze çarpan orantısızlık: bacak-gövde orantısızlığı, bel, kalça veya omuzlarda orantısızlık

Not: Doğuştan gelen skolyozun hemen fark edilmesi güçtür. Ancak skolyozun bu türü hızla ilerleme eğilimdedir ve kendisini kısa bir zamanda gösterir.

Büyüme çağında görülen skolyoz belirtileri

• Vücudun yana doğru eğilmesi ve/veya kamburluk
• Cilt sorunları (özellikle sırtta görülür): kıllanma, renk değişiklileri gibi
• Vücut kısımlarında dengesizlik/orantısızlık: bel, kalça, omuz, kol veya bacak
• Denge sorunları
• Sırtta oluşan çatlaklar

Erişkinlerde görülen skolyoz belirtileri

Erişkin skolyozunun öncekilerden en önemli farkı, sorunu hastanın kendisinin fark etmesidir. Belirtileri şöyledir:

• Bel ve sırt ağrısı
• Denge sorunları
• Duruş bozukluğu
• Ayağa kalkarken zorlanma
• Uzun mesafe yürümede zorluk yaşama
• Özellikle bacaklarda hissedilen yorgunluk hissi
• Kaslarda güçsüzlük

Tanı

Skolyoz tanısında ilk aşama fiziksel muayenedir. Skolyoz konusunda deneyimli bir ortopedi uzmanı çıplak omurgaya karşıdan baktığında ve elle kontrol ettiğinde skolyoz nedeniyle oluşmuş asimetriyi fark eder. Hasta öne eğildiğinde ise vücudun sağ ve sol tarafındaki kaburga kabarıklığının farklılığı göze çarpar. Kimi olgularda bu farklılığı elle tespit etmek güç olabilir.

Tanıda mutlaka hastanın röntgen filmi istenir. Röntgen ayakta çekilir hem ön ve arkasından hem de yanından görüntü alınır. Bu basit görüntüleme ile omurganın eğriliği kesin olarak tespit edilir. Skolyozun yeri ve büyüklüğü saptanır. Ayrıca omurgada farklı bir sorun olup olmadığına dikkat edilir. Tedavi uygulansın ya da uygulanmasın altı aylık periyotlarla hastanın röntgenine bakılması gerekir. Cerrahi tedavi planlanan hastalarda ileri görüntülemelere de başvurulur. Kemik sintigrafisi, BT ve MR teknolojileri kullanılabilir.

Skolyozun tanısında en önemli noktalardan biri de eğriliğin kaç derece olduğunun tespitidir. Cobb açısı adı verilen yöntem ile bu derece saptanır. Eğilmenin başladığı üst sınır ile eğilmenin bittiği alt sınır kontrol edilir.

Neden Oluşur?

Skolyozun neden oluştuğunu her zaman tespit etmek mümkün değildir. Doğumsal sorunlar, sinir ve kas hastalıkları, omurga travmaları, enfeksiyonlar, omurga tümörleri skolyoz oluşumuna neden olabilmektedir. Duruş bozuklukları ya da bir bacağın diğerinden uzunluğu/kısalığı da skolyoz oluşumuna zemin hazırlayabilmektedir.

Türleri

Oluşum nedenine, belirtilerine ve eğriliğin şekline göre skolyoz türleri farklı sınıflara ayrılır. Bunlar nelerdir?

İdiopatik skolyoz

En sık görülen skolyoz türüdür. Oluşum nedeni tam olarak bilinmemektedir. Omurga “S” veya “C” şeklini alabilir. Ayrıca omurlar kendi etrafında da dönebilir. Omurgaların aldığı bu anormal şekil neticesinde de sırtta ve belde çıkıntılar oluşur.

Nöromusküler skolyoz

Hastalarımızda en sık rastladığımız ikinci skolyoz türüdür. Kas ve sinir hastalıkları skolyozun oluşumunu tetiklemektedir. Vücudun doğal şeklinin bozulmasının ve ağrıların yanı sıra hasta solunum sıkıntısı da çekebilir.

Konjenital skolyoz

Doğumsal skolyozdur. Bebek dünyaya skolyoz sorunu ile gözlerini açar. Bebeğin anne karnında gelişimi sırasında meydana gelir. Bebek büyüdükçe skolyozu ilerler, daha belirgin olur ve kendini gösterir.

Skolyoz Tedavisi

Skolyoz tedavisi kararı verirken en önemli bileşenler hastanın yaşı, skolyozun ilerleme eğilimi ve mevcut derecesidir.

• Omurga eğriliği 10 derecenin altındaysa hastanın skolyozu yoktur. Bu durum asimetri olarak adlandırılır.
• 10-20 derece eğriliğe sahip skolyozlarda ise egzersiz önerilir ve hasta periyodik aralıklarla takip edilir.
• 20-40 derece eğriliğe sahip skolyozlarda ilk aşamada korse kullanımı tercih edilebilir.
• Skolyoz derecesi 40 derecenin üzerine çıkmışsa veya eğrilik 30 dereceyi geçmiş ve ilerleme trendindeyse cerrahi tedavi değerlendirilir.

Korse Tedavisi

20-40 derece eğriliği olan skolyoz tedavisi için cerrahi müdahaleyi düşünmeden önce ilk aşamada korse tedavisi denenebilir. Yaşı görece küçük olan çocuklarda 60 dereceye kadar da uygulanması mümkündür.

Skolyoz Tedavisi ve Skolyoz Ameliyatı

Günümüzde farklı skolyoz ameliyatı çeşitleri vardır. Doğru hastada doğru tedaviyi seçmek önemlidir. Hastanın yaşına, eğriliğin konumuna, derecesine ve türüne göre hangi cerrahi yöntemin uygulanacağına karar veriyoruz. Füzyon ameliyatı ve bant ile gerdirme ameliyatı elimizdeki en önemli iki seçenektir.

Füzyon ameliyatı

Günümüzde skolyoz tedavisi için en sık kullanılan ameliyattır. Skolyoz ameliyatı denildiğinde genellikle bahsedilen ameliyat füzyon ameliyatıdır. Büyümesini tamamlamış ya da tamamlamak üzere olan çocuklarda bu yönteme başvurulabilir. Ayrıca erişkin skolyozunda da füzyon yöntemi uygulanabilir. Füzyon ameliyatında eğri olan omurga mümkün olduğunca düzeltilir ve birbirine kaynatılır. Füzyonu koruyabilmek için de metal çubuk, çengel, tel veya vidalar da omurgaya yerleştirilebilir.

Füzyon ameliyatını 10 yaş altı çocuklarda tercih etmeyiz. Bunun nedeni ise boy uzamasının ve akciğer gelişiminin bu ameliyattan olumsuz etkilenmesidir.

Bantla (iple) gerdirme ameliyatı

Minimal invaziv torakoskopik anterior tethering yöntemi. Kapalı olarak gerçekleştirilen bir omurga ameliyatıdır. Gelişimi devam eden çocuklarda özellikle uygulanan bir cerrahi yöntemdir.

Sırtta açılan küçük deliklerden cerrahi enstrümanlar vücut içine yerleştirilir. Kamera eşliğinde omurlar vidalanır ve vidalardan bir ip (bant) gerdirilir. Böylece eğrilik

İpli skolyoz ameliyatı kapalı yöntemle (torakoskopik) açılan küçük deliklerden omurların kamera eşliğinde vidalanması ve bu vidalara gerdirilebilen bir bandın(ip) geçirilmesi ile olmaktadır. Bant gerdirilerek eğrilik düzeltilmekte ancak esnek materyaller ve kapalı işlem omurun füzyonuna ve hareketsiz kalmasına engel olmaktadır.

Skolyoza Dair Sık Sorulan Sorular

Skolyoz hakkında hastalarımız ve ebeveynler tarafından sık sorulan sorulara yanıt verdik.

Ağır okul çantası skolyoza neden olur mu?

Skolyoz ağır taşıma ya da düşme ile oluşan bir hastalık değildir. Çocuğun sürekli ağır okul çantası taşıması skolyoza neden olmaz. Ancak omurgaya bindirilen fazla yük farklı omurga hastalıklarına neden olabilir. Biz, hem çocukların hem yetişkinlerin vücut ağırlığının yüzde 5’inden fazla bir ağırlık taşımamasını öneriyoruz.

Kötü yatakta yatmak skolyoza neden olur mu? Sert yatak skolyoza iyi gelir mi?

Kişi rahatsız bir yatakta yatıyor diye skolyoz gelişmez. Ayrıca skolyoz gelişmiş bir hastanın da omurga eğriliği sert ya da ortopedik bir yatakta yattığında düzelmez.

Kalsiyum eksikliği skolyoza neden olur mu?

Hayır. Kalsiyum çocuklarda kemik gelişimi için oldukça kıymetlidir. Ancak kalsiyum eksikliğinin skolyoza neden olduğu yönünde bir çalışma yoktur.

Duruş bozukluğu skolyoza neden olur mu?

Hayır olmaz.

Skolyoz bel ağrısı yapar mı?

Çocuk ve ergen hastalarda görülen skolyoz genellikle ağrı yapmaz. Ancak skolyozun omurganın hangi kısmında görüldüğüne bağlı olarak bir ağrı oluşabilir. Skolyoz bel bölgesindeyse ve eğrilik de ileri seviyedeyse bel ağrısı olabilir. Öte yandan yetişkin hastalarda görülen skolyoz daha sık ağrı yapar. Bu ağrılar bel ve sırtta olur.

Sigara ve skolyoz arasında bir ilişki var mı?

Skolyoz oluşumunda sigaranın doğrudan bir etkisi yoktur. Zira bildiğimiz gibi omurga eğriliği daha çok çocuklarda görülmektedir.  Ancak sigara içmenin insan sağlığına birçok zararı olduğunu biliyoruz. Bunlardan biri de sigaranın kemik sağlığını olumsuz yönde etkilemesi ve kemikleri zayıflatmasıdır. Biz ameliyatını yaptığımız hastalara ameliyat öncesi ve ameliyat sonrası kesinlikle sigara kullanmamalarını öneriyoruz. Neden? Çünkü ameliyatta omurga kemiği cerrahi müdahale ile düz bir hale getirilir ve zamanla omurların birbirine iyice kaynaması ve omurganın sağlamlaşması beklenir. Sigara kullanmak bu iyileşme sürecine zarar verir.

Korse takınca skolyoz düzelir mi?

Korse takmak skolyozu düzeltmez. Ancak omurgadaki eğriliğin mevcut derecesinde kalmasına katkıda bulunur. Örneğin hastanın omurgasında eğrilik 20 derece ise korse takarak bu eğrilik 20 derece olarak kalabilir.

Cinsiyet skolyoz oluşumuna bir etken midir?

Elimizdeki veriler bir etken olduğunu gösteriyor. Çünkü kız çocuklarında erkeklere oranla 8-10 kat daha fazla görülüyor.

Skolyoz daha çok hangi yaşta görülür?

Skolyoz doğumsal olabilir veya yetişkinlik döneminde ortaya çıkabilir. Ancak en sık 10-16 yaş arasında görülür.

Skolyoz yeni bir hastalık mı? Son yıllarda neden görülme sıklığı arttı?

Skolyozun görülme sıklığı tüm toplumlarda yüzde 1 ila 3 arasıdır. Skolyozun görülme sıklığında son yıllarda bir değişiklik olmadı. Ancak ailelerin bu konuda geçmişe nazaran daha bilinçli olması, sağlık hizmetlerinin yaygınlaşması ve sağlık farkındalığının artması skolyozun bugün daha sık görülen bir hastalık olduğu izlenimini yaratmaktadır.

Skolyozdan korunmak için neler yapılabilir?

Maalesef çocuklarımızı skolyozdan korumak için çok fazla seçeneğimiz yok. Çünkü bugün için skolyozun tam olarak neden oluştuğunu bilmiyoruz. Burada anne babalara düşen rol çocuklarının sırtlarını ara ara kontrol etmeleri ve bir eğrilik hissettiklerinde hekime başvurmalarıdır. Hastalık en sık ergenlik öncesi dönemde kız çocuklarında görüldüğü için bu yaş grubunda daha dikkatli olunmalıdır.

Skolyoz kaç yaşına kadar devam eder?

Çocuk büyüdükçe omurga da büyür. Omurgada bir eğrilik oluştuysa çocuğun büyümesiyle birlikte bu eğrilik de artar. Çocuğun büyüme dönemi sona erdiğinde skolyozun ilerlemesi ya durur ya da büyük ölçüde yavaşlar.

Büyümenin bittiğini nasıl anlarız?

Çocuklarda büyümenin devam edip etmediği çekilen el grafisiyle (Sanders Matürite Ölçeği) anlaşılabilir.

Skolyoz boyu kısaltır mı?

Bazen kısaltır ancak bu 1-2 cm’le sınırlıdır. Omurganın yana doğru eğrilmesiyle birlikte omurganın uzunluğu 1-2 cm kadar kısalabilir. Bu her hastada olmaz. Eğriliğin 30 dereceyi aştığı bazı hastalarda görülebilir.

Yüzmek skolyoza iyi gelir mi?

Hayır gelmez. Yüzme, sağlığa birçok boyutuyla katkıda bulunan bir spordur. Kalp ve akciğeri güçlendirir. Kas gelişimine katkı sağlar. Ancak yüzme, skolyozun iyileşmesine bir katkıda bulunmaz.

Skolyoz nefes darlığı yapar mı?

Evet, yapabilir. Eğrilik ileri derecedeyse göğüs kafesinin şeklini bozabilir, akciğere baskı yapabilir. Bu da kişinin rahat nefes alıp vermesini güçleştirir. Ancak hafif skolyozlar nefes darlığına yol açmaz.

Skolyozum var çocuğumda da skolyoz olur mu?

Tüm hastalıklarda olduğu gibi omurga eğrilinde de genetik yatkınlık önemli bir unsurdur. Yani ebeveynlerde skolyoz varsa çocukta da skolyoz olma riski söz konusudur. Öte yandan ebeveynlerde skolyoz olmasa da çocukta yine de omurga eğriliği olabilir. Skolyoz olgularının çok büyük bir kısmını idiyopatik deformiteler yani hastalığın nedeninin tam olarak bilinmediği olgular oluşturur.

Omurgada eğrilik var ama ağrı yok, tedaviye gerçekten ihtiyaç var mı?

Çocukluk çağında görülen skolyozda hastanın ağrısının olup olmaması tedavi kararını etkilemez. Burada önemli olan eğriliğin derecesidir. Örneğin omurgadaki eğrilik 50 derecelere ulaşmışsa artık burada çocuğun ağrısı olup olmadığına bakmaksızın uygun tedaviye başlamak gerekir. Zira çocuklarda ağrısız skolyoz nadir görülen bir durum da değildir.  Öte yandan yetişkinlerde görülen dejeneratif skolyozda ağrı ve ortaya çıkan diğer semptomlar dikkate alınır. Örneğin hastanın ağrısı var ama skolyozunun derecesi düşükse tedavi planlanabilir. Öte yandan hastanın ağrısı ya da farklı bir şikayeti yoksa tedavi düşünülmeyebilir.

Skolyozun tek tedavisi ameliyat mıdır?

Skolyozun nihai tedavisi ameliyattır. Diğer uygulamalarla omurgadaki eğriliği tamamen düzeltmek mümkün değildir.  Ancak her skolyoz da ameliyata ihtiyaç duymaz. Bazı hastaları sadece rutin takip etmek yeterliyken, bazı hastalarda egzersiz ve/veya korse kullanımı tercih edilebilir. Hastaların ciddi bir bölümünde ameliyat yerine bu uygulamalar düşünülebilir.

Spor yapmak skolyozu önler mi?

Hayır. Spor yapmak ile omurga sağlığı yakından ilişkili olsa da spor yapmak ne var olan bir skolyozu düzeltir ne de ortaya çıkacak bir skolyozu önler. Hatta çocukta skolyoz ortaya çıktıktan sonra yapılacak ağır sporlar deformitenin artmasına da neden olabilir.

Skolyoz ameliyatı sonrası spor yapmak mümkün mü?

Evet, sadece tam iyileşmenin sağlanması için bir süre beklemek gerekir. Ameliyatı yapan hekiminiz ne zaman ve nasıl spor yapabileceğinizi paylaşacaktır.

Skolyoz ameliyatı kaç yaşında yapılır?

Burada kastedilen nihai ameliyat yani füzyon ise çocukta artık kemik gelişiminin tamamlanmış olması gerekir. Örneğin 50 derecelik bir skolyozu olan ve kemik gelişimini tamamlamış 14-15 yaşındaki bir çocuk için ameliyat kararı değerlendirilebilir. Öte yandan çocuk halen gelişimine devam ediyorsa ergenlik sonlanana dek beklenebilir. Ancak her hastanın hikayesinin farklı olabileceği unutulmamalıdır. Örneğin 5 yaşında ciddi bir skolyoz deformitesiyle kliniğimize başvuran hastalarda farklı yaklaşımlar geliştirmek gerekir. Bu hastalarda büyüme halen devam ettiği için korse ya da manyetik rod tedavisine başvurup, kemik gelişimi tamamlandıktan sonra nihai cerrahiye başvurmak gerekir.

Skolyoz hastaları sağlıklı doğum yapabilir mi?

Kişinin omurgasında bir eğrilik var ve yaşamına öyle devam ediyorsa veya bir skolyoz ameliyatı geçirmişse doğum yapmakla ilgili aklında soru işaretleri olabilir. Skolyoz hastalığının ya da yaptığımız ameliyatın gebe kalmaya ve doğum yapmaya herhangi bir etkisi yoktur. Buradaki bir ayrıntı leğen kemiğine uzanan bir deformite varsa ya da ameliyatta bu bölgeye de füzyon yapılmışsa normal doğum önerilmeyebilir. Hastayı takip eden kadın doğum uzmanınca en doğru karar verilecektir.

Skolyoz ameliyatı riskli mi?

Biz skolyoz ameliyatını nöromonitorizasyon eşliğinde yapıyoruz. Bu cihaz, ameliyat sırasında hastanın sinirlerine bir müdahalede bulunmamamız için bize rehberlik ediyor. Bu da uzman ellerde ve ileri teknoloji altında yapıldığında skolyoz ameliyatlarını oldukça güvenli bir hale getiriyor.

Not: Bu içerik Ortopedi Uzmanı Doç. Dr. Hüseyin Bahadır Gökçen tarafından yazılmıştır. Dr. Gökçen ortopedik hastalıkların tanı ve tedavisi üzerine 10 yıldan uzun bir kariyere sahiptir. Randevu ve detaylı bilgi almak için telefon ve mail üzerinden kendisine ulaşabilirsiniz.

• Telefon: 0533 574 21 04
• Mail: bahadrgokcen@gmail.com