Omurga Nedir? Omurga Cerrahisi Nedir?

Omurga vücudumuzu ayakta tutan ve hareket etmemizi sağlayan yapıdır. Bu nedenle sağlıklı olması vücudumuz için oldukça değerlidir. Öyle ki vücudumuzun üst kısmıyla yaptığımız her harekette omurgamız bir rol oynar. Bu yüzdendir ki zamanla yıpranma eğilimindedir. Özellikle yaşlanma ve travmalar sonucu omurgamızda çeşitli sorunlar oluşabilir. Bu noktada da omurgaya cerrahi bir girişim yapmak gerekebilir.

Omurga cerrahisi, ortopedi uzmanlığının ilgi alanlarından biridir. Omurga cerrahisi üzerine eğitim almış ve deneyim biriktirmiş bir ortopedi uzmanı görüntüleme teknolojilerini kullanarak hastalığın kesin tanısını koyar. Hastaya en uygun tedaviyi planlar.

Omurga Nedir?

Omurga insan vücudunda bulunan ve kafadan başlayıp leğen kemiğinde son bulan kemikten bir yapıdır. Toplam 33 adet (12 sırt, 7 boyun, 5 bel, 5 sakral, 4 kuyruk sokumu) omurdan oluşur. Bu omurların 23’ü hareket edebilirken 11’i sabittir. Omurların arasında hareket etmelerini mümkün kılan ve onları birbirine bağlayan diskler ve bağ dokuları mevcuttur. Omurların bu hareket yeteneği sayesinde biz de rahatça ve sağlıklı bir biçimde hareket edebiliriz. Omurga ayrıca vücudun en değerli sinir dokularından birinin koruyuculuğunu yapar. Omurganın içinde omurilik zarı ve omurilik zarının içinde de bir sinir dokusu olan omuriliğin kendisi vardır. Omurilik, çevresel sinir sisteminin yönetim merkezidir.

Omurganın İşlevleri

• İskelet sistemimizin temelini oluşturur. Baş ve bacak arasındaki bağlantıyı sağlar. Ayakta durmamız mümkün olur.
• Öne, arkaya, sağa sola rahatça hareket etmemizi, dönmemizi, esnememizi sağlar.
• Göğüs kafesinin şekillenmesinde ve akciğer, kalp gibi hayati organların rahatça çalışmasında rol oynar. Örneğin ileri skolyoz (omurga eğriliği) olgularında hastalar nefes almada güçlük yaşamaktadır.
• Omurilik adı verilen sinir dokusu omurganın içinden geçer. Omurilik vücudun tüm sinyallerini toplayıp beyne ileten bir sinir dokusudur. Örneğin; kol ile bacak arasında koordinasyonu sağlar. Omurga bu değerli dokuya ev sahipliği yapar. Onu koruma görevi üstlenir.

Omurga Sağlığımız Neden Bozulur

• Doğumsal Hastalıklar: Kifoz, skolyoz, spina bifida vd.
• Çalışma alışkanlıkları: Uzun süre masa başında oturma, uzun yol şoförleri, temizlik çalışanları, inşaat işçileri, halter ve güreş gibi ağır sporlarla uğraşan bireyler.
• Ergonomik çalışma koşullarının sağlanmaması: Çok alçak veya çok yüksek bir masada/tezgahta çalışma, tabure üzerinde çalışma
• Uygunsuz yataklar: Fazla sert veya fazla yumuşak yataklar bel bölgesini olumsuz etkiler.
• Travmalar
• Omurga enfeksiyonları
• Tümörler
• Yaşam tarzı: Sigara kullanımı, stres ve obezite omurgayı olumsuz etkiler. Omurga problemlerini tetikleyebilir.

Tanı

Omurga hastalıklarında görüntüleme teknolojilerinin kullanımı oldukça önemli yer tutar. Ortopedi uzmanı hasta öyküsünü aldıktan ve fizik muayeden sonra MR, BT, Röntgen, Sintigrafi taramalarına başvurarak hastalığın kesin tanısını koymaya çalışır. Ayrıca onkolojik olguların varlığında PET/CT taramasına da başvurur.

Omurga Hastalıkları Nelerdir?

Vücudumuzun tüm bölgelerinde olduğu gibi omurgamızda da çeşitli hastalıklar ortaya çıkabilmektedir. Bunlar nelerdir?

Skolyoz

Skolyoz ya da omurga eğriliği. Omurganın sağa ya da sola doğru eğrildiği izlenir. En sık karşılaştığımız ortopedik hastalıklardan biridir. Özellikle ergenlik döneminde kendini gösterir. 10-16 yaş arası her 100 çocuktan 3’ünde skolyoz olduğu öngörülmektedir. Skolyozu olan hastanın hareket yeteneği kısıtlanır, yaşam kalitesi düşer.

Tedavi

Her skolyoz tedavi gerektirmez. 10-20 derecelik eğriliklerde egzersiz ve takip önerilir. Eğriliğin derecesi arttıkça tedavi kaçınılmaz olur.  20-40 derecelik eğriliklerde korse tedavisi değerlendirilir. 40 derecenin üzerine çıkan eğriliklerde cerrahi müdahale gereklidir. Füzyon ameliyatı ve bantla (iple) gerdirme ameliyatı elimizdeki iki cerrahi tedavi seçeneğidir.

Skolyoz Hastalığı Hakkında Daha Detaylı Bilgi Alabilirsiniz!

Omurga Tümörü

Omurga tümörleri temel olarak ikiye ayrılır: Primer omurga tümörleri yani omurganın kendisine ait, omurganın kendi hücrelerinden ortaya çıkan tümörlerdir. Sekonder omurga tümörleri, prostat, meme, akciğer ve böbrek gibi vücudun farklı bir bölgesinde bulunan kanser hücrelerinin omurgaya sıçramasıyla oluşan tümörlerdir. Bu tür tümörler büyümeye meyil eder. Nihayetinde de hem omurgaya zarar verir hem de omurilik üzerinde baskı oluşturarak çok daha farklı sorunlara yol açar.

Tedavi

Hastalığın tanısını koyduktan sonra tedavi planlanır. Omurga tümörü tedavisinde cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi elimizdeki üç ana tedavi seçeneğidir. Tümörün türüne (iyi huylu mu kötü huylu mu) ve hastaya uygun olarak bu seçeneklerden biri veya birkaçı uygulanabilir.

Omurga Kırıkları

Omurga kırıkları farklı nedenlerle ortaya çıkabilir: travmalar, kemik erimesi, patolojik kırıklar, stres kırıkları. Bu tür kırıklara en sık travmalar neden olur. Bu travmaların önemli bir kısmını da trafik kazaları tutar. Travmadan bağımsız kemik erimesi (osteoporoz) de kırılmaya neden olabilir. Kemik yapısı içindeki kalsiyum azalır ve kemik kırılgan hale gelir. En sık 50 yaş üzeri kadınlarda görülür. Ayrıca kemikte oluşan tümör gibi farklı sorunlar da omurgayı zayıflatır. Omurga kırıklarını kolaylaştırır. Stres kırıklar ise aşırı yük kaldırmanın bir sonucudur. En sık belin alt kısmında meydana gelir. Spondilolizis olarak da adlandırılır.

Tedavi

Kırığın türüne göre tedavi planlanır. Omurganın 3 tip kırığı vardır: çökme kırıkları, patlama kırıkları ve kırıklı çıkıklar. Hastada yalnızca omurga yaralanması varsa omurganın bütünlüğünü sağlamak ve ağrıyı gidermek amaçlanır. Bu tür kırıklar çökme tipi kırıklardır. Korse veya alçı tedavisi uygulanabilir. Patlama kırıklarında ve kırıklı çıkıklarda füzyon cerrahisine başvurulabilir.

Omurga Kanal Darlığı

Yukarıda belirttiğimiz gibi omurganın içinde bir sinir dokusu olan omurilik bulunur. Aynı omurga gibi omurilik de kafadan başlayıp kuyruk sokumunda son bulur. Omurganın içinde omuriliğin geçtiği bu kanalda oluşan darlıklar, “omurga kanal daralması” olarak adlandırılır. Genellikle yaşlanmayla birlikte ortaya çıkan bu hastalık omurganın bel, sırt, boyun gibi farklı kısımlarında görülebilir.

Tedavi

Tedavi cerrahidir. Amaç, omurgada darlığı oluşturan ve sinirlere baskı yapan kısmı (disk ya da kemik) vücut dışına çıkarmaktır. Böylece kanal rahatlar ve omuriliğin üzerindeki baskı ortadan kalkar.

Omurga Kanal Darlığı Hakkında Daha Detaylı Bilgi Alabilirsiniz!

Bel Fıtığı

Bel omurgası 5 omurdan oluşur. Bu omurların arasında hareket edebilmelerini sağlayan diskler mevcuttur. Yaşlılık, yaşam tarzı veya genetik miras nedeniyle bu diskler zamanla aşınır. Neticede hareket mekanizmamız sekteye uğrar. Doğal konumunu kaybeden bu diskler omuriliğe baskı yapar. Kişi, bel, kalça veya bacak bölgesinde ağrı hissederek bir ortopedi uzmanına başvurur.

Tedavi

Bel fıtığı tedavisinde farklı seçenekler mevcuttur. İstirahat, ilaç kullanımı, fizik tedavi, korse bunlardan bazılarıdır. Bu uygulamalar hastanın ağrısını dindirebilir ve hareketliliğine katkıda bulunabilir. Ancak bel fıtığının kalıcı tedavisi cerrahidir. Bu tür hastalara lomber diskektomi ameliyatı uygulanır. Fıtıklaşmış, hastanın rahat hareket etmesine engel olan, ağrı veren disk ve diğer kopmuş parçalar temizlenir. Omurilik üzerindeki baskı ortadan kaldırılır. Lomber diskektomi omurga cerrahisinde en sık yapılan ameliyatlardan biridir.

Omurgamıza Nasıl Daha İyi Bakarız

Omurga, vücudun çatısını oluşturur. Hareket etmeyi olanaklı kılar. İçinde vücudun verdiği bütün sinyalleri toplayıp beyne ileten omurilik yapısını bulundurur. Omurgamız sağlıklı olursa daha rahat hareket eder ve daha iyi nefes alırız. Kalbimiz daha iyi çalışır. Daha sağlıklı bir yaşam sürebiliriz. Peki, omurgamızın sağlığını nasıl koruyabilir, onu nasıl daha iyi bakabiliriz?

• İyi duruş alışkanlığı kazanılmalıdır. Kemik ve eklemlerin zorlanmadığı, omurganın üç kıvrımının doğal pozisyonunu aldığı duruştur. Omurgayı oluşturan eklem, bağ ve disklere az yük biner ve bu yapılar daha az yıpranır.
  • Ayakta iyi duruşta, baş diktir tam karşıya bakar, omuzlar geride, karın içeride, dizler düz ve göğüs öndedir.
  • Oturarak iyi duruşta, sırt diktir ve tamamen sandalyenin arkasına yaslıdır. Sırt bel çukuru desteklenmiştir. Ayaklar da yere temas eder.
• Ağırlık kaldırırken dikkatli olunmalıdır. Mümkünse vücut ağırlığının dörtte birinden fazla ağır şeyler kaldırılmamalıdır. Ağırlığı kaldırırken baş dik ve kavisli olmalı, kaldırılan cisim vücuda yakın tutulmalıdır. Dik olarak ayağa kalkılmalıdır.
• Uzanıp dinlenirken bacaklarınız gergin değil bükülü olsun.
• Yüzme ve düzenli yürüyüş yapma omurgayı en olumlu etkileyen sporlardır.

Omurga Sağlığında Doğru Bilinen Yanlışlar

Modern yaşamda ekran karşısında hareketsiz geçen zamanlar, bununla birlikte görülen obezite, stres, sigara tüketimi, depresyon gibi sebeplerle omurga sağlığı tehdit altında kalıyor. Gündelik hızlı yaşamlarımızda omurgamızda hissettiğimiz ağrıları, krampları yeteri kadar önemsemeyip çevreden duyulan bilgilerle hareket ettiğimizde aslında doğru bildiğimiz pek çok bilginin tıbbi olarak yanlış olduğu söyleyebiliriz. Bu yanlış bilgilerin kötü sonuçlar doğurabileceği de unutulmamalıdır. Biz de sizin için halk içinde yaygın olan doğru bilinen 10 yanlışı sizin için derledik.

1. Omurga sorunları genellikle ileri yaşlarda görülür. YANLIŞ!

DOĞRUSU: Öncelikli olarak omurgamızda oluşan her problem her yaşta görülebilir. Gençlerde, çocuklara hatta sporcularda da omurga sorunlarıyla karşı karşıya kalabiliyoruz.

2. Yaşlandıkça omurga sorunları kaçınılmaz olur. YANLIŞ!

DOĞRUSU: Elbette yaşlanma sürecinde vücudumuzda değişiklik olduğu gibi omurgamızda da değişiklik olabiliyor. Ancak her yaşlı bireyde omurga sorunları olacağı anlamına gelmiyor. Egzersiz yapmak, sağlıklı yaşamı benimsemek yaşanabilecek omurga sorunlarını minimize eder.

3. Rahat bir sandalye olduğu sürece sürekli oturmakta sakınca yoktur. YANLIŞ!

DOĞRUSU: Ne kadar rahat bir sandalye olursa olsun hareketsizlikten kaynaklı kaslar zayıflar, omurgada baskı artışı görülür. Omurga sağlığımız için otururken çalışırken aralıklarla ayağa kalkmak, basit egzersizler yapmak oldukça önemli.

4. Masa başında çalışırken eğik durulabilir. YANLIŞ!

DOĞRUSU: Bilgisayar karşısında çalışırken ekran olabildiğince göz hizasına çekilmeli, dik bir duruş için sırt desteklenmelidir.

5. Omurganın ağrılarını azaltmak için az hareket edilmeli. YANLIŞ!

DOĞRUSU: Omurga ağrısı için hareket etmemek ağrının daha şiddetli hissedilmesine sebebiyet verebiliyor. Doğru egzersiz yapmak omurga ağrısına genellikle faydalı oluyor.

6. Sert yatak omurganın sağlığı için iyidir. YANLIŞ!

DOĞRUSU: Omurgamızda doğal eğrilikler vardır ve sert yataklar o doğal eğrilikleri desteklemeyebilir. Yumuşak yataklar da omurganın doğal dizilimini desteklemediği için ağrıya neden olabilir. Dolayısıyla orta sertlikteki ortopedik yataklar omurganız için en doğru tercih olacaktır.

7. Omurga sağlığı için sadece sırt üstü yatılmalıdır. YANLIŞ!

DOĞRUSU: Sadece sırt üstü yatmak da omurga sağlığı için uygun değildir. Yan yatmak, bacakların altına/arasına destek koymak omurgadaki doğal eğrilikleri destekleyebilir.

8. Çantalarımızı omuzda taşımak sorun değildir. YANLIŞ!

DOĞRUSU: Tek omuzda taşınan çantalar omurgada dengesizliğe neden olur. Bu da omurganın eğriliği riskini arttırabilir. Bu nedenle sırt çantasını iki omuzda taşımak en doğrusu.

9. Kötü duruş sadece estetik bir sorundur. YANLIŞ!

DOĞRUSU: Duruşunuzun bozuk olması sadece estetik olarak değil, omurga sağlığı açısından da ciddi bir sorundur. Öne eğik durmak, kötü duruş omurganızda ve eklemlerinizde baskıya, ağrıya yol açabilir.

10. Omurgamızın sağlığı için sadece sırt kaslarını güçlendirmemiz yeterlidir. YANLIŞ!

DOĞRUSU: Sağlıklı bir omurga için sadece sırt kaslarını değil, karın, kalça ve bacak kaslarını da güçlendirmek gerekir. Ayrıca güçlendirme dengeli bir şekilde yapılmalıdır.

Not: Bu içerik Ortopedi Uzmanı Doç. Dr. Hüseyin Bahadır Gökçen tarafından yazılmıştır. Dr. Gökçen ortopedik hastalıkların tanı ve tedavisi üzerine 10 yıldan uzun bir kariyere sahiptir. Randevu ve detaylı bilgi almak için telefon ve mail üzerinden kendisine ulaşabilirsiniz.

• Telefon: 0533 574 21 04
• Mail: bahadrgokcen@gmail.com