Menisküs Nedir? Tedavisi Nasıl Yapılır?
Menisküs yaralanmaları dizde meydana gelen ortopedik bir hastalıktır. Halk arasında sporcu sakatlığı olarak bilinmekle birlikte herkeste görülebilmektedir. Biz de bu yazımızda “Menisküs yırtıkları neden olur?”, “Menisküs yaralanmaları nasıl tedavi edilir?”, “Menisküs ameliyatı sonrası iyileşme süreci nasıldır?” gibi soruları yanıtladık.
Menisküs Nedir?
Meniküs bir hastalık değildir. Menisküs, dizimizde bulunan, kolajen liflere sahip, hareket etme kabiliyeti olan, C harfine benzer yapıda kıkırdak benzeri bir dokudur. Hastalık olan ise bu menisküsün yaralanmasıdır. Bu durum “meniküs yırtılması” ya da “menisküs yaralanması” olarak adlandırılır.
Diz eklemi 3 kemikten oluşur: uyluk (femur), bacak (tibia) ve diz kapağı (patella) kemiği. Bu kemikleri birbirine kaynaştıran eklem bağları (ligamentler) ve menisküsler vardır. Her dizde iç ve dış olmak üzere ikişer adet menisküs bulunur. Menisküsler baskıya direnç gösterme yeteneğine sahiptir ve bir amortisör görevi üstlenir. Menisküs sayesinde dizin yükü hafifler. Yük daha geniş bir alana dağılır. Eklem kıkırdaklarının yüksek basınçtan aşınması ve hasar görmesi engellenir. Dizin korunmasını sağlar.
Menisküs Neden Yırtılır?
Menisküs çeşitli nedenlerle hasar görebilir. Bir travma sonucu, zamanla menisküsün aşınması sonucu ya da doğuştan menisküs yırtıkları meydana gelebilir. Menisküsün yırtılmasına neden olabilen durumlar şöyledir:
- Koşu esnasında ani durma veya dönme
- Dizi sürekli bükme veya döndürme
- Sürekli diz çökerek çalışmak veya diz çökmeye dayalı bir spor yapmak (halter gibi)
- Futbol, basketbol gibi temaslı sporları yaparken dize darbe alma veya düşme
- Tenis gibi sürekli manevra gerektiren sporlarda dizin döndürülmesi, dize ani ve aşırı güç yüklenmesi
- Yaşlanma: Genç insanlarda menisküs genellikle bir yaralanma sonucu yırtılırken, 60 yaş üzeri kişilerde dizin yıllar içinde aşınması menisküs yırtıklarına zemin hazırlayabilir. Sandalyeden ya da tuvaletten kalkarken yapılan basit bir hareket dahi menisküs yırtığına neden olabilir.
Menisküs Yırtıklarının Belirtileri
Diz ağrısı ve dizin hareketlerinde zorlanma menisküsün iki temel belirtisidir. Meniskün yırtılması kendini şu belirtilerle gösterebilir:
Diz ağrısı: Menisküs yırtıldıktan hemen sonra ağrı hafif olsa da kısa bir süre içinde ağrılar şiddetlenmeye başlar.
- Diz hareketlerinde sorun yaşama, dizi bükememe
- Dizin ekleminde sıvı artışı, şişlik ve sertlik
- Dizden gelen sesler
- Şişme ve sertlik.
- Dizde takılma, kilitlenme
Tanı
Ortopedi uzmanı fiziksel muayene ile menisküs yırtığı tanısını koyabilir. Hekim, dizi bükerek, döndürerek menisküs yırtığının varlığını ve şiddetini değerlendirir. Menisküs yaralanmasının kesin tanısını koymak ve şiddetini görmek için ise MR görüntülemesine başvurulur. MR ile dizdeki sert ve yumuşak dokular ayrıntılı bir şekilde görülür. Ortopedi hekimi, hastanın şikayetlerini, ağrısını, yaşam biçimini, tarama raporlarını ve genel sağlık durumunu göz önünde bulundurarak en doğru tedaviyi planlar.
Menisküs Tedavisi
Menisküs tedavisinde farklı yaklaşımlar mevcuttur. Tedavi, hastanın kendi özel durumuna göre planlanır. Hastanın yaşı, fiziksel hareketliliği, işi, sosyal yaşamı gibi hastaya özel değerlendirmelerin yanı sıra, menisküs yırtığının yapısı, uzunluğu, tipi, yeri değerlendirilir. Ayrıca dizde menisküsten farklı olarak bir sorun olup olmadığı göz önünde bulundurulur. Nadir de olsa bazı menisküs yırtıkları kendiliğinden iyileşebilir ya da kişiye sorun çıkarmayacak bir yapıda olur. Bu durumda yırtığın iyileşmesine yardımcı olacak bazı uygulamalar yapılır. Cerrahi sonraki aşamada değerlendirilir. Bu cerrahi dışı uygulamalar nelerdir?
- Dinlenme: Dizi bir süre dinlendirmek faydalı olabilir. Dizi bükmemek, döndürmemek gerekir. Dize yük vermemek için bir süreliğine koltuk altı değneği kullanmak gerekebilir.
- Buz tedavisi: Buz tedavisi dizdeki ağrı ve şişliği azaltabilir. Günde birkaç kez, 20 dakika kadar uygulanabilir. Buzu doğrudan cilde temas ettirmemek gerekir.
- Bandaj: Dizin bandaj ile sarılması ağrı ve şişliği azaltabilir.
- Dizi yüksekte tutmak: Dinlenme esnasında bacağın altına yastık koymak da dizdeki şişliği azaltabilecek basit uygulamalardan biridir.
- Diz içine yapılan enjeksiyonlar: Diz içindeki hasarlı bölgeye uygulanan kök hücre enjeksiyonları menisküs yırtığı tedavisinde değerlendirilebilecek farklı uygulamalardan biridir. Eklem için kök hücre enjeksiyonları hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz: bahadirgokcen.com/eklem-ici-kok-hucre/
- Fizik tedavi: Ortopedi hekiminin önerisi doğrultusunda fizyoterapist destekli germe ve güçlendirme egzersizleri yapılabilir.
Bu yaklaşımlarla menisküsün tedavisi her zaman mümkün olmaz. Bu durumda cerrahi tedavi gerekebilir.
Menisküs Yırtıklarının Cerrahi Tedavisi
Ameliyatsız tedavilerle bir iyileşme sağlanamamışsa, ağrı ve kilitlenme gibi şikayetler ortadan kalkmadıysa cerrahi tedavi gündeme gelir. Menisküs yırtıkları uygulanabilen üç tür ameliyat vardır:
- Total menisektomi: Menisküs bütünüyle çıkarılır.
- Parsiyel menisektomi: Menisküsün yalnızca yırtılmış kısmı çıkarılır.
- Menisküs tamiri: Yırtılmış menisküs dokusunun tamir edilmesidir.
Bu ameliyatlar çok büyük oranda artroskopik cerrahi ile yani kapalı olarak gerçekleştirilir.
Menisküs Yırtıkları Hakkında Sık Sorulan Sorular
Menisküs yırtıklarının çeşitleri nelerdir?
Menisküs yırtıkları, menisküsün yırtılış biçimine göre sınıflandırılabilir. Eklem yüzüne dik (vertikal), uzunlamasına (longitudinal), enine (radial-transvers) ve eklem yüzüne paralel (horizontal) bu çeşitlerden bazılarıdır.
Menisküs yaralanması için hangi doktora başvurulur?
Menisküs yaralanmaları ve diz ekleminin diğer tüm hastalıklarıyla ortopedi uzmanları ilgilenmektedir.
Artroskopi menisküs ameliyatı nedir?
Günümüzde menisküs ameliyatları açık cerrahi değil kapalı cerrahi ile yapılmaktadır. Kapalı olarak yapılan ortopedi ameliyatlarına genel olarak artroskopik cerrahi denir. Bu ameliyatta cerrah dizde açtığı 1 cm’lik küçük kesilerden ışık kaynağı, kamera ve cerrahi enstrümanlarını ameliyat bölgesine yerleştirir. Yırtılmış olan menisküs parçasını ya tamamen ya da kısmen vücut dışına çıkarır. Yırtığın durumuna göre menisküsü tamir etmek de seçeneklerden biridir.
Menisküs ameliyatı sonrası hangi hareketleri yapmalı hangilerini yapmamalıyım?
Ameliyattan kısa bir süre sonra düzenli egzersizlerle dizin eski kuvveti kazandırılır. Bunun için kas kuvvetlendirici, denge ve refleks geliştirici egzersizler yapılır. Kısa bir süre hastanede fizik tedavi görmek ya da önerilen programı evde uygulamak mümkündür. Ameliyatı yapan ortopedi uzmanı bu konuda hastasını yönlendirecektir.
Dize aşırı yük verecek çömelme, ağırlık kaldırma gibi hareketlerden ise en az 1 ay boyunca mutlaka uzak durulması gerekir.
Menisküs nakli mümkün mü?
Evet. Günümüzde kısıtlı bir uygulama alanı olsa da menisküs nakli teknik olarak mümkündür. Bu işlem
de kadavradan alınan menisküs, hastamıza nakledilir.
Menisküs yırtığı ne zaman düzelir?
Hastanın genel sağlık durumuna, yaşına, uygulanan cerrahinin başarısına, fizik tedavi egzersizlerine ne derecede sadık kalındığına bağlı olarak hastalarımızın çok büyük bir kısmı 4-6 hafta içinde eski hareketli yaşamlarına geri dönebilir. Profesyonel sporcular için süreç farklılık gösterebilir.
Menisküs ameliyatından sonra hastanede ne kadar süre yatılır?
Hastalarımızı ameliyatın yapıldığı günün akşamı yürütürüz ve genellikle de ameliyatın ertesi günü taburcu ederiz. 1-2 hafta da evde istirahat tavsiye ederiz.
Menisküs ameliyatı zor mudur?
Ortopedinin diğer ameliyatlarıyla kıyasladığımızda görece daha kolay bir cerrahi işlemdir. Ancak dize yapılan ve hastanın doğrudan hareketliliğini etkileyen bir ameliyat olduğu için oldukça önemli bir cerrahi müdahaledir. Bu alanda deneyim kazanmış uzman hekimlerce, modern hastanelerde uygulandığında yüz güldürücü sonuçlar almak mümkündür.
Menisküs ameliyatı sonrası ağrı olur mu?
Ameliyattan sonraki ilk birkaç gün görülen ağrı normaldir. Ağrı kesicilerle bu süreç hafifletilir. Ayrıca buz tedavisi ve basit egzersizler de ağrıyı hafifletebilir. Zaman içinde dizde duyulan bu ağrı azalarak yok olacaktır.
Menisküs yırtığı ameliyatı kaç saat sürer?
Menisküs yırtığı ameliyatları maksimum 1 saat sürer. Ameliyatı genellikle 30-40 dakika içinde tamamlarız. Menisküsteki hasarın boyutu ameliyat süresindeki temel belirleyicidir.
Menisküs ameliyatından sonra dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?
- Dize yük verilmemelidir.
- Yara yeri su ile temas etmemelidir. Duş almak gerekiyorsa su geçirmeyen bir malzemeyle ameliyat bölgesi kapatılmalıdır.
- Uyku veya istirahat esnasında dizin altına bir yastık koyulması önerilir.
- Hekimin önereceği egzersiz programlarına sadık kalınmalıdır.
- Dizi bükmek gerektiği için iyileşme sürecinde otomobil kullanılması önerilmez.
Menisküs sporcu hastalığı mıdır?
Menisküs yırtığı sporculara özel bir hastalık değildir. Toplumun her yaş grubundan tüm bireylerinde ortaya çıkabilir. Gençlerde travma ve ani hareketler sonucu menisküs yırtılabilirken, yaşlılarda menisküsün zaman içinde aşınması sonucu yırtılmalar olabilir.
Menisküs yırtığı tekrarlar mı?
Her dizde ikişer adet menisküs vardır. Yırtılan bir menisküsü tedavi ettikten sonra başka bir menisküste yırtılma olabilir. Ayrıca yırtılmış menisküs tedavisinde uygulanan yöntemlerden biri menisküsü tamir etmektir. Bu durumda da tamir edilen menisküsün gelecek yaşamda tekrar yırtılma riski olacaktır.
Menisküs yırtığı beslenmeyle ya da bitkisel tedavilerle geçer mi?
Hayır geçmez. Uygulanan yöntemler sonucu belki hastanın ağrısı azalabilir. Ancak yırtılmış bir menisküs bu tür uygulamalarla tedavi edilemez.
Menisküs yırtığı olan kişi spor yapabilir mi?
Tedavi olmadan spora dönmek mümkün değildir. Ameliyattan sonra spora dönmek mümkündür. Ancak dizin tamamen sağlığına kavuşmasını beklemek gerekir. Ortopedi uzmanı yapacağı fiziksel muayenelerle bu noktada hastasını yönlendirecektir.
Menisküs yırtığı tedavi edilmezse ne olur?
Yırtılmış menisküs tedavi edilmezse kıkırdakta aşınma ve hasar oluşabilir. Bu durum tedaviyi zorlaştırır. Daha ileriki dönemde ise hastanın dizinde kronik ağrılar ve hareket sınırlılığı olabilir. Kireçlenme izlenebilir.
Menisküs yırtığından nasıl korunabiliriz?
Belirttiğimiz gibi menisküs iki şekilde olur: gençlerde travma, daha ileri yaşlarda ise aşınma. Bu nedenle menisküs yırtıklarından tamamen korunabilmek maalesef mümkün değildir. Ancak alınabilecek bazı önlemlerle risk düşürülebilir.
- Düzenli spor yaparak kaslarınızı zinde tutun.
- Spora başlamadan önce ısının.
- Soluksuz spor yapmayın, küçük molalar verin. Aşırı yorulan kaslar daha kolay yaralanır.
- Hangi sporu yapıyorsanız o doğrultuda ayakkabı seçin.
- Hiç spor yapmazken bir anda aşırı spor yapmaya başlamayın. Zaman içinde artırın.
- Dizi zorlayıcı hareketler, ani zıplamalar, yön değiştirmeler yapmamaya çalışın.
- Spor yapacağınız zemini doğru seçin. Örneğin, amatör tenis oynayanlar için sert değil toprak kort diz sağlığına daha iyi gelir.
- Obeziteden kaçının. Kilonuzu kontrol edin.